In de buurt van Joewannesborg reegnt et bakkn uut de lucht en bin de stuwdamn weer totan de rand toe vol. Op de boerderi’je stiet bi’j ankomst een strook zinnia’s feesteluk langes d’opri’jloan. Brutoale kievitn trippeln luudruchtug piepnd rond, alsof ‘ullie doar de boas bin. D’ondn bin d’r niet slanker op ‘ewurdn en et mekeert d’r nog maar an det ze niet achter een koartien waggeln. Mien olde vriendin Roxy wil van pure hopwinding een dansien veur mien doen, maar de stakkerd kump niet van de grond of.
Et is ier een eel ander leemm en een ander gevuul. Lange niet meer zoals et vrogger was en veranderingn in Zuud Afrika bin zelfs noa een joar goed te markn. Sommige woonwiekn ken ie niet weer. Óf d’r wurd van alles um ene bouwt, óf et is dermoate verloederd daj de mond – net als bi’j sommige spiekerbroekn – lus em ‘angn van verboazink. Plees, wastoafels, buizn en kraann, tot zelfs de veurdeure en de kezienn bin uut de kraakpandn ‘eropt.
Veral in’t verkeer ol ik mien stoel en mien árte vast. Wi’j riedn mooi links als d’r een grote waagn met een gángegien van ‘onderdfieftig van achterop kump. Op et leste mement denkt Theo – die veurzichtig net over d’onderd blef riedn – aj aj aj, die ef mien aggies niet ‘ezien, ik slinger maar eem noar rechts, det ie langes mien ene kan skietn. ‘Old oe vaste Siep’ zeg ie. Mien àrte dut et nog. Als de wegpiroat veurbi’j is knippert ie met zien hachterlichtn en stekt zien ‘and omoge, ….uut dankbaareid. En ik kan mien veraaltien nog noavertelln.
Wi’j em d’olde Hopel van Sjonnie weer in gebruuk. Ei zeeg al: ˝als de plisie oe stopt ‘oop ik niet daj an d‘andrem mun trekkn, want die dut et niet˝. De voetrem muj ook knoert’árt tot op de bodem deurdrukkn en hairconditioner gef ook gien sjoege. Gluuind ‘iete wind blus als een mistral uut de ventilator. Bi’j vriendn in Tshwane (Pretoria), begint et te gietn. Theo ef de ruute een stukkien lus loatn stoan – dankoewel – en als wi’j noar uus op an goan, is mien stoel zi’jknat ereegnd. Ik zat d’r al op, dus denk bi’j mien eign: ‘net doen oj niks markn Siep en gewoon zwei’jn ’.
De zittings bin zo machtig smerig, det mien lichte bruukien een fikse koffievlek oplup. Onderweg op de snelweg wurdn wi’j toch deur de plisie an’oln. Ik kiek eerst of et wel een echte is, want et is weer ies in een ‘otspot. Een plek die kokend‘iete is wat betreft et dreignd gevoar. Goje, ‘opeluk ‘oev ik niet uut te stappm met mien bruune vlek. Muuiluk te beskriemm wat det gevuul is, maar noa daj de krantnkoppm ezien en van disse of gene de details van overvalln, moord en doodslag eurd em, kniep ie oe als een olde dief.
Goed, alles skient in urde te weezn en wi’j kunn weer varder riedn. Oversteeknde voetgangers, middn op de snelweg, is now an d’orde van de dag. Veule verkeersslachtoffers in dit land, woarvan een groot gedeelte voetgangers en et wurd al snel duudeluk woarumme. Overal steekn z’op zien elf-en-dartigst tussen d’auto’s deur. Ik neem d’r een paar kiekies van, want et is toch wel frapant. D’r kan makkelijk wat gebeurn, veural in’t donker want dan zie’j allenig witte gimpies loopm. ˝Sjonge, d’r gebeurt ier nog ies wat˝ zeg ik al.
Op weg noar de stoplichtn giet et een bietien langzamerder. Wi’j goan met een paar ri’jstrookn rechtuut, doarnoast is nog een rechtsofstreukien. Wi’j bliem stoan, kunn ze mooi langes ons ene loopm, de rechter strook giet snel deur um bi’j gruun of te sloan en d’andere snelweg op te sjeezn. Een jong stellegien lup d’r tussndeur. Niet bi’j de stoplichtn, maar een endtien terug. De klap die’k ‘eure zol mien nog lange bi’j bliemm en die skoe die deur de lucht vlug, die deerne die dan slurdig op de stroate leg. Ik denk narns anders an dan kiekies neemm. Arns bin’k dan ook een bietien vreemd, want verslaggevert bin’k niet. Ik begriepe now wel oe als det giet aj et wel bin.
De hautomobilist stopt metene en springt uut zien auto. D’andere jonge man sjurt et slachtoffer om’oge um aar van de weg of te trekkn en dan is’t veur ons alweer gruun en kunn wi’j niet bliemm stoan. Woarumme ook? Goed vuul ie oe doar niet bi’j. Al is’t zien skuld niet, et kan best weezn det et em toch an’ereeknd wurd en ei van alles wat d’r um’ene stiet op zien falie kreg, of de baajes in giet. Ik weet niet wat et argste zol weezn. Oe vake eur ie niet: ‘ie mun deurriedn, want ie goan d’r an, stoppm is leemsgevoarluk’. Zo zit ie met oe gedachtn constant in conflict. Ie wiln overleemm en toch mens bliemm en oe an de regels oln.
Natuurluk bin d’r regels, maar gien ‘ond die zich doar ene malle moer an ‘old. Van links en rechts wur ie in’aald, zonder richtingangeem skoemm ze d’r tuss’nin en d’r lup van alles langes de weg daj oe ofvroagn, woar bin ze mee bezig? Verzameloars van bruukbare vullis, woar ze dan weer een paar stuuvers veur kriegn. Theo went al oardig an d’opwindink en ‘t is net of ie nooit weg ‘ewest ef. Aj oe omgeving niet kunn verandern, muj oe anpassn. Als ie wat ‘erkent en wet woar et ene giet, slingert ie muuiteloos um de vol’eloopm gaatn in de weg ene, en lukt et op et leste nippertien een botsing met een taxi-bussien te vermeidn.
Wat een opluchtink als ‘t ‘ekke weer achter oe dichte giet en ie bin weer op’t arf. Februari is nog niet veurbi’j en d’r bin al vieftien boerderi’jn overvaln, de boern vermoord. Muj niet denkn det et zo zachtzinnig giet. Et is muuiluk te begriepm det z’een stok olde vrouwe verkrachtn. Brandmarkn van een stoomstriekiezer op aar lichoam is een gruweli’jk spoor van ‘oat.
Die ef dan joarn lank de hemaille beker thee met volle melk en drie skeppies suuker, de plakke vars wit brood met botter en habrikooznsjem veur de landarbeiders kloar ‘emaakt. Veurdet ie de kogel kreg, mut aar vast’ebundn zeune toekiekn bi’j de martelingn van vrouw en kienders. Noadet et bloedbad op’eruumd is, wurd d’r niks meer verbouwd. D’arbeiders trekkn met vrouw en kienders varder, bezittings achter zich ansleepmnd en balanceernd op de kop. (Ik wol det onze femilie ook maar varder trekt, varre weg van de gevoarn’eerd. Ie kunn ze van alles op ’t árte drukkn, maar ja, t’is niet zo eenvoldig niet)
In Zimbabwe bin de verloatn boerderi’jn die in de rimboe ontstoan bin, weer deur de boesboes overwoekerd en mun ze now et maismeel van Zambia invoern. Volgens de Zimbabwaanse femilie die wi’j ier ontmoettn, ef’t zeum joar eduurt, veurdet zullie weer een nei’je boerderi’j op pootm em en maiskolvn kunn plukkn. Op de zakkn maismeel stiet det et uut Zambia kump en doaronder deur Zimbabwaanse boern produceerd. Betoald met Hamerikaanse Dollars, want et Zimbabwaanse geld is niks meer weerd.
Wat stiet Zuud Afrika nog te wachtn als de boern honteignd wurdn? – zoals de president beweert – let wel zonder compensasie. Det en oardig wat meer, gef een mens te denkn. ‘K eb d’r pien in de kop van, det kan’k oe wel verteln.
Now aju eh, wi’j bin weer in Kaapstad eur. Mooi weer en rook in de lucht, zekers weer wat in de fik ‘evleugn.
TUSS’NDEURTIEN
