Kampen à la Carte
Tentoonstelling Kamper kaarten en prenten
Hanneke Bennett van het Stedelijk museum Kampen legt uit waarom deze verzameling zo bijzonder is… [ca_audio url_mp3=”http://www.kampenonline.com/alacart.mp3″ url_ogg=”” skin=”regular” align=”none”]
Zaterdag 9 november om 15.00u gaat in het Stedelijk Museum Kampen een nieuwe expositie van start met oude plattegronden en prenten van Kampen, afkomstig uit de verzameling van wijlen de heer H. Krans. Niet alleen de diversiteit, maar het feit dat van afzonderlijke plattegronden en prenten soms meerdere exemplaren aanwezig zijn, maakt de verzameling bijzonder. Uniek in de verzameling is de ‘ontdekking’ van een originele Utenwael kaart. Eerder werd aangenomen dat het een reproductie betrof. Voor het eerst sinds eeuwen kan nu in Kampen een originele druk van deze plattegrond getoond worden!
Vaak kan op een tentoonstelling maar één exemplaar van iedere plattegrond of prent getoond worden en dan veelal alleen de voorkant. Maar vooral bij plattegronden is regelmatig ook de achterkant bedrukt, vaak met een beschrijving van de stad. Ook werden plattegronden en prenten in opdracht van de eigenaar ingekleurd. Dit afzetten gebeurde nog al eens in een wisselende kwaliteit. De verzameling van de heer Krans stelt ons in de gelegenheid van bepaalde plattegronden en/of prenten meerdere exemplaren te tonen. Niet alleen de voorkant maar ook de in tekst verschillende achterkanten.
Atlassen
De oudste plattegronden op de expositie dateren uit de 16e eeuw en werden vooral gedrukt ten behoeve van stedenatlassen. De oudst bekende stedenatlas is de Civitates Orbis Terrarum van Georg Braun en Frans Hogenberg. Dit werk, uitgegeven tussen 1572 en 1618, en nog tot ver in de 17e eeuw herdrukt, bevat 543 afbeeldingen van steden uit heel Europa.
Kampen is in deze, in verschillende talen uitgegeven atlas, vertegenwoordigd met zowel een plattegrond als een gezicht op de stad. De tentoonstelling toont de vele verschillende tekstvarianten. De plattegronden van Hogenberg van de Nederlandse steden werden uiterst nauwkeurig nagesneden en iets verkleind voor de rond dezelfde tijd verschenen beschrijving van de Nederlanden van de Italiaan Ludovico Guicciardini. Voor een 17e eeuwse heruitgave werden zelfs nieuwe koperplaten gemaakt. De expositie toont niet alleen de subtiele verschillen, maar ook hoe de manier van inkleuren mede het kaartbeeld bepaalt.
De belangrijkste stedenatlas van de Nederlanden verscheen rond het midden van de 17e eeuw. Joan Blaeu publiceerde in 1649 twee delen met Nederlandse steden, later gevolgd door nog eens drie delen met Italiaanse steden. Blaeu’s plattegrond van Kampen wordt door kenners door de oriëntatie van de langgerekte stad, beschouwd als een van zijn fraaiste stadsplattegronden. De in de atlas uit 1649 opgenomen plattegrond van Kampen bevat echter ten aanzien van de detaillering van gebouwen veel onjuistheden. Voor de uitgaven van de atlas vanaf 1662 werd de koperplaat dan ook drastisch aangepast. De uiteindelijke verbeteringen blijken nu juist een nauwkeurige weergave te geven van het uiterlijk van de belangrijke gebouwen in Kampen in het midden van de 17e eeuw.
Prenten
Vooral in de 17e eeuw verschijnen er naast de genoemde atlassen, tal van andere uitgaven, waarin plattegronden van en gezichten op Nederlandse steden, waaronder Kampen werden opgenomen.
Vanaf de late 18e eeuw, en vooral in de 19e eeuw met de komst van nieuwe druktechnieken, neemt de diversiteit van prenten toe. Niet alleen als afzonderlijke bladen, maar ook opgenomen in boeken. Net als bij de atlassen uit de 16e en 17e eeuw, zijn deze prenten uit de drukwerken verwijderd, om afzonderlijk op de markt te brengen. Ook illustraties in boeken en tijdschriften worden in de 20e eeuw vaak verwijderd. Ingelijst lijken het zelfstandige prenten, maar de tentoonstelling laat zien dat het feitelijk niet meer dan tussen de tekst geplaatste illustraties zijn.
Unieke vondst
Niet vervaardigd voor een atlas, maar in 1598 gemaakt in opdracht van het Kamper stadsbestuur, is de plattegrond van Paulus Utenwael. De koperplaat van deze plattegrond is nog steeds te zien in het Stedelijk Museum Kampen. Maar vanwege het specifieke doel, de – uiteindelijk mislukte – poging de stapelmarkt van Engelse wol binnen te halen, zijn er maar weinig exemplaren van deze plattegrond gemaakt en overgeleverd; originele exemplaren zijn dan ook nagenoeg niet bekend. De plattegronden van Utenwael die op de markt komen zijn vooral drukken die in 1863, weliswaar met de originele koperplaat, zijn gemaakt. Opvallend is dat de verzameling Krans van de meeste plattegronden meerdere, soms zelfs vele exemplaren bevat. De plattegrond van Utenwael komt slechts één keer voor. Maar dit blijkt wel een originele druk te zijn. Voor het eerst sinds eeuwen kan nu in Kampen een originele druk van deze plattegrond getoond worden!
! Deze expositie betreft een verkoopexpositie !
Vrijwel alle plattegronden, kaarten en prenten die te zien zijn
in de expositie worden te koop aangeboden.
