Het Zalkerbos behoort tot de meest bijzondere en oudste bossen van Overijssel en is landelijk uniek. Gemeente Kampen – eigenaar van he bos – wil zich inzetten voor zorgvuldiger beheer van dit monumentale ooibos langs de IJssel.
Het Zalkerbos ligt op twee oude zandruggen in een bocht van de rivier. Tot 1839 was het Zalkerbos eigendom van familie Van Buckhorst. Daarna kwam het in particuliere handen van familie Tellegen die het in 1960 voor 100.000 gulden verkocht aan toenmalige gemeente IJsselmuiden (dat opging in gemeente Kampen).
Sindsdien is het bos deels gekapt om er akkers en weilanden van te maken. Het resterende bos is heel bijzonder omdat het gaat om oude hakhout-stoven van essen en iepen. Dat wordt al eeuwenlang onderhouden in een kapcyclus van 13 jaar. Het is dus een hakhout-ooibos. Mensen die voor het eerst in het Zalkerbos komen, denken dat het is gekapt. Maar het afzagen van jonge bovenstammen hoort bij de instandhouding van dit bijzondere bos.
Graanakker
Het is een hardhout-ooibos met zeer hoge botanische waarden met soorten als kraailook, moeslook, schaafstro, slangelook en bijzondere mossen. Landelijk geldt het Zalkerbos als een uniek rivierbos dat klein van omvang is, maar landschappelijk zeer bijzonder omdat het nergens anders op deze wijze voorkomt.
In 2016 is er drie hectare bos bijgeplant en volgend jaar komt er anderhalve hectare bos bij. Ook krijgt het Zalkerbos weer een oude graanakker terug en worden de weilanden in het bos onttrokken aan de landbouw. De weilanden krijgen de bestemming van glashaverhooilanden, dat is een kruidenrijk natuurtype dat past bij deze plek langs de IJssel.
Kampen laat steken vallen
Kenners van het Zalkerbos tikten gemeente Kampen deze winter op de vingers over onzorgvuldigheden in het beheer van het bos. De gemeente liet namelijk een aantal steken vallen. Zo zijn er per ongeluk oude essenstoven gefreesd; er is versnipperd hout achtergebleven op de bosbodem (dat is dodelijk voor de bijzondere stinzenflora), de wandelpaden zijn voorzien van zwart zand (in plaats van vereist rivierzand) en ingezaaid met graszaad.
Bovendien verstoort het gebruik van zwaar materiaal in het bos de luchtcirculatie in de losse bodem en ook dat is desastreus voor deze unieke bosbodem, inclusief de zeldzame bolgewassen, die al 800 jaar onaangetast is.
Nieuwe bosbeplanting is onzorgvuldig aangebracht in een mix van struiken en bomen. Het aanplanten van kornoelje is op termijn nadelig voor het bos omdat deze struik ondergronds voortwoekert.
Op de weilanden in het bos wordt zware drijfmest aangebracht. Ook dat is schadelijk voor het bos. Die gronden hebben weliswaar nog een landbouwkundige bestemming, maar de belofte was om terughoudend te zijn met zware bemesting met het oog op verandering van bestemming (eind dit jaar) naar verschraald glanshaverhooiland.
De essentaksterfte vormt ook een grote bedreiging voor het bos. Omdat essenstoven afsterven, verdwijnt de unieke mosflora en dreigen eeuwenoude bomen verloren te gaan. Ook op dit punt is een beheerplan nodig en dat is er niet. Een beheerplan is een verplichting die voortkomt uit Natura 2000-wetgeving. Het Zalkerbos is Natura 2000-gebied.
Bos wordt beheerd als plantsoen
Matthijs Bakker (inwoner van Zalk en kenner van het Zalkerbos), Albert Corporaal (ecoloog, botanicus en mede-auteur Atlas van de IJssel) en Wim Eikelboom (IJsselkenner en maker podcast Rivierverhalen) deelden hun zorgen over het beheer van het Zalkerbos in een brandbrief aan de verantwoordelijke wethouders met de strekking: Gemeente Kampen beheert het bos als stedelijk plantsoen en dat is op termijn zeer schadelijk voor het Zalkerbos. Ook zijn er vragen over de wijze waarop de jachthouder de wildstand beheert.
In de eerste week van juli brachten de wethouders Albert Holtland (Gemeentelijk Belang Kampen) en Jan Peter van der Sluis (ChristenUnie) een veldbezoek aan het Zalkerbos. Ze erkenden dat er fouten zijn gemaakt in het beheer en ze beloofden beterschap. Bij dit bezoek was ook Frans van den Berg van de afdeling groenvoorziening van gemeente Kampen aanwezig, evenals als Herman van der Hart uit Zalk.
Kampen wil Zalkerbos houden
Hoewel het zeer uitzonderlijk is dat een gemeente natuurbeheerder is van een natuurmonument als het Zalkerbos, wil gemeente Kampen het bos niet overdragen aan Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten. De reden is dat Kampen het bos graag toegankelijk wil houden voor bezoekers. De vrees is dat daaraan een einde komt als een natuurbeherende organisatie het bos beheert.
Gemeente Kampen zegt zich te laten adviseren door Staatsbosbeheer bij jonge aanplant in het bos. Ook belooft de gemeente Kampen met een beheerplan te komen voor het Zalkerbos.
Meer weten over het Zalkerbos? Wandel mee met Albert Corporaal in de podcast IJsselverhalen.
Bron: Wim Eikelboom – Verhalen over de IJssel
