Als er in Brussel willekeurige, onschuldige burgers de dood in gejaagd worden , krijgen de woorden veilig thuis een volkomen andere lading. Vanuit de chaos richt de kracht tot saamhorigheid en creativiteit zich moedig op. Prachtige teksten ontstaan, ontroerende liederen worden gezongen, opdat wij iets doen dat ons niet totaal hulpeloos doet voelen. In de krant lees ik hoe ieder met zijn eigen emotie omgaat en probeert te relativeren. Net zo lang te sleutelen aan dat onvolledige beeld, totdat men tot persoonlijk begrip en acceptatie komt.
Zo ook een Nederlander die net als wij een huis in Zuid Afrika gehad heeft, er pas nog een paar weken geweest is en ongeacht de vele negatieve berichten, zich geen moment onveilig gevoeld heeft. Op Schiphol wordt hij er aan herinnerd dat hij zijn koffer niet moet laten staan en niet zo maar een willekeurige taxi moet nemen. Het is een interessante vergelijking, ook dat hij zich niet meer veilig voelt in Europa.
Je hoeft er natuurlijk niet voor gewaarschuwd te worden om te weten dat Zuid Afrika volgens de statistieken, wat de criminaliteit betreft, in de prijzen valt. Desondanks kunnen wij ons het gevoel van veiligheid heel goed voorstellen, want zolang ons niets overkomt, zijn wij veilig en zijn het altijd die anderen die iets noodlottigs overkomt. Men kan zich dus duidelijk absoluut veilig voelen, zonder dat het veilig is.
Totdat er iets misgaat in Zuid Afrika is het een paradijs. Er zijn overal plekken waar je zorgeloos kunt vertoeven, maar te veronderstellen dat het overal zo is zou naar mijn mening een naïeve gedachte zijn. Als normaal mens zou men er eigenlijk alleen maar permanent kunnen wonen als men niet door schuldgevoelens achtervolgd werd. Voor mij is het moeilijk van rijkdom te genieten als de armoede je met holle ogen aanstaart.
Als een oud vrouwtje meer dan een uur, op onfatsoenlijk schoeisel gelopen heeft om bij het provisorisch opgezette kantoortje te komen die haar het schamele, maandelijkse pensioentje van 1420 Rand – ongeveer € 82,00 – zou moeten overhandigen, krijgt ze te horen: “sorry, het is niet aangekomen, ik heb het nog niet” Veel te lang heeft ze in de brandende zon in de rij op haar beurt staan wachten.
Deze ambtenaar steekt de envelop in zijn eigen zak en stelt voor dat zij maar een andere keer terug moet komen. Hoe zal zij voor haar kleinkinderen zorgen? Die zijn door haar aan Aids overleden kinderen achtergelaten. Hoe meer kinderen – een conventionele vorm van ouderdomsverzekering – hoe meer kleinkinderen. Het laatste geld wordt aan een nette doodkist uitgegeven.
Van heinde en verre – de dood is luidkeels van heuvel tot heuvel doorgegeven – komen familieleden en bekenden naar de begrafenis om hardop te wenen, te bidden en te zingen. Er wordt verwacht dat er volgens de traditie een maaltijd van mieliepap en gebraden vlees zal zijn. Het lijkt alsof de kleine uitgedroogde, stoffige dorpjes op het land alleen maar uit grote scharen kinderen bestaan, want de oma’s die een dergelijke last te dragen hebben, zijn ook maar beperkt houdbaar.
Als toerist, zakenman of ander soort buitenstaander kun je door veilige plekken, de schoonheid van het land en het klimaat, heel makkelijk voor de gek gehouden worden. Ik heb over wat mensen overkomen is niet geschreven. Ook nog niet hoe het is om het ene moment midden in een demonstratie te zitten en het volgende met een glaasje wijn in je hand op een terrasje. Het contrast is op zijn minst verwarrend. We zingen als tegengif spontaan mee met de vrolijke herkenbare, meeslepende muziek uit onze jeugd en kennen de Afrikaanse woorden nog.
In de laatste week van onze overwintering werden we gewaarschuwd dat het in Kampen rot weer was en begonnen ze in Kaapstad plotseling paniekerig aan de bel te trekken. Zodoende ontmoetten wij ze nog snel onder de parasollen. Het zal op die parkeerplaats geweest zijn waar onze zilveren koets toch nog een gele dreun van links kreeg, zonder dat er een visitekaartje achtergelaten werd, met daarop; sorry hoor, bel me maar op dit nummer dan zal ik alles netjes regelen. Niet.
Onze vrienden willen de kans niet voorbij laten gaan om zoals altijd, eerlijk en open over alles te praten. Een krampachtig vasthouden aan dat zo bijzondere, voor geld niet te koop, het fenomeen vriendschap! Onze afzonderlijke paden gaan lang niet altijd over rozen, veel meer over grote keien, soms door diepe groeven die sporen achterlaten. Bij het zien van een gerimpeld gezicht zegt men in het Afrikaans: “Daar die gesig het diep spore getrap.” Zo jammer dat men deze Afrikaanse taal ook weg wil hebben, toch door zo’n 7 miljoen mensen gesproken , waarvan 2,7 miljoen blank zijn.
Dit afscheid valt ons erg zwaar, vooral als wij aan een wederzien twijfelen. Ik houdt het broze lichaampje van mijn vriendin nog even tegen me aan. “Ik was vergeten hoe groot jij bent” zegt ze lachend. Ik vind dat ze gekrompen is. Haar vastberadenheid en scherpe visie, haar passie, is alles behalve minnetjes, maar toch. Soms moet men zichzelf moed inspreken: “Blijf in het nu, als het nu goed is. Beloof elkaar niets maar wees dankbaar en niet bang om liefde in woorden uit te drukken”
Tandenknarsend worstelen we ons weer door het drukke, belachelijke verkeer en proberen het volgende adres te vinden. Feestelijk afscheid nemen was een goed plan. Na een vorige ontmoeting zei ik tegen Theard: “Getfer, heb jij die wenkbrauwen gezien? Ik zou er zo de schaar wel in willen zetten” Bij bepaalde oudere mannen gaan de wenkbrauwen woest groeien en ze zijn er vaak nog trots op ook. Wie ze niet als harige rupsen over hun voorhoofd laat kruipen, houdt ze waarschijnlijk geregeld bij.
Tom en Nancy zijn de laatste acht jaar, met hun zelfgebouwd jacht Sheer Tenacity, over de zeven zeeën gezeild. Nu de leeftijd mee gaat spelen zijn ze het een beetje zat en hebben weer een huis in Kaapstad gekocht. Intussen ligt het schuitje in Sydney en als ze het daar niet kunnen verkopen, zullen ze het van Australië naar Zuid Afrika terugzeilen. Dat doen ze wel even. Dergelijke mensen hebben heel wat te vertellen. Ze zijn zelfs nog bij elkaar. Ik ben het voor vertrek naar zee al zat en had me doodgevochten om aan land te komen.
Louise en Patrick zijn er dit keer ook bij en zijn we als vanouds weer met z’n zessen. Ze hebben een oppashondje meegebracht die schijnbaar zelf niet kan of mag lopen. Ik zie daarentegen heel duidelijk dat hij pootjes heeft. Aan tafel is Micky geruisloos, bijna stiekempjes aanwezig, wordt voordurend troostend gestreeld en kijkt met zijn baloogjes vriendelijk lachend in de lens.
Als ik terug kom van de wc – in Zuid Afrika blijft men het hardnekkig de bad- of poederkamer noemen, alsof je even stiekem gaat douchen of je neus gaat poederen – heeft Theard intussen verteld wat ik over Tom z’n wenkbrauwen gezegd heb en kom terug aan een tafel waar ze geniepig zitten te lachen, zonder dat ik weet waarom. Dat hoor ik dan pas als we terug zijn en ik genoodzaakt ben hem te kastijden. Waar teenslippers al niet goed voor zijn.
Zo veel beleefd, zo veel gedaan, zo veel plaatsen en mensen bezocht en zo veel wat we nog hadden willen doen. Er is verteld en geschreven, maar nog veel meer verzwegen. Alles wat tussen de regels met onzichtbare inkt geschreven is, wat gedacht is maar waar geen woorden aan gegeven zijn, is als een op de wind drijvende ongrijpbare wolk. Piepkleine lettertjes in het nieuwe agenda kruipen een blijvend spoor door de vervlogen dagen, staan namen van mensen en plaatsen genoteerd.
Met 30 graden vertrekken en met een paar graden bij Kampen Zuid aankomen is direct een totale ontnuchtering. Zowel bij vertrek als aankomst heb je de tranen in je ogen staan. Onze kinderen in Europa zijn blij dat wij weer in Kampen zijn, wij zitten hier wat dat betreft mooi centraal. Als we hier met open armen, kaartjes en bossen tulpen, als zegevierende marathonlopers ontvangen worden, komt al snel de vraag: “gaan jullie nou emigreren?” Luister, omdat iets goed bevallen is, wil dat nog niet zeggen dat wij meteen onze biezen gaan pakken.
We maken heus de balans wel op en begrijpen heel goed wat er voor voordelen zijn om de natte, kille wintermaanden te ontlopen. Geweldig om na lange tijd familie en vrienden te ontmoeten, plaatsen te bezoeken die onherkenbaar veranderd zijn. Aan het zonlicht blootgesteld te zijn en de krakende wagens van vitamine D te voorzien zorgt voor vernieuwende energie en de hoop dat we een poosje zonder lichamelijke klachten zullen zijn. Het was zo om.
Door in die tijd bij je kleinkinderen te zijn, heb je de gelegenheid een betere band op te bouwen. In het begin zie je ze denken; wat moeten die vervelende mensen hier? Ze willen ons achter het behang plakken en gelukkig hebben we geen behang. Na een paar weken van wederzijds aanpassen – tekst en uitleg van hoe men dat tegenwoordig doet -komen ze thuis, slaan hun armpjes uitbundig om ons heen en willen opgewonden alles vertellen. Ze zeggen ons zo lief welterusten, dat we ons op de volgende morgen verheugen, ook als die vroeger uitvalt dan we gewend zijn. Oh als we toch de kusjes in een doosje mee konden nemen.
Het duurt wel even om te acclimatiseren, alles los te laten en het roer weer om te gooien. De foto´s zorgen voor een blijvende herinnering, de camera heb ik in alle haast op weg naar het vliegveld in de auto laten liggen. Als je spierwit wegtrekt zijn de wijze woorden “Jij vergeet nogal eens iets” net wat je nodig hebt. Het is even alsof ik een lichaamsdeeltje kwijt ben, maar gelukkig is hij gevonden.
Gelukkig geeft de dood van Cruyf ons beelden die ons gelukkig maakten en de gelegenheid om collectief over een normale dood te rouwen. Nou ja normaal, hij stierf niet van ouderdom en had nog wel een poosje mogen blijven.
Toen ik hem na drie maanden weerzag had ik ineens zo met onze koning te doen, dat ik vreemd genoeg van alles weer tranen vergoot. Hij moet toch ook maar elke keer aan zijn verplichtingen voldoen, selfies op de markt horen daar ook bij. Die kan niet zo maar zeggen: “ja hallo, nou is het wel genoeg, rot op ik heb geen zin meer” Zijn oren zullen ook af en toe wel toeteren van alle gesprekken die hij gewillig heeft aangehoord. Mij dunkt Koningin Maxima zal ook wel eens iets zien en later in de Koninklijke slaapkamer zeggen: “Heb jij die idiote wenkbrauwen van die oude meneer gezien Alex, niet sexy hè?“ Maar haar verlinken?
Simone
