tekst en beeld: Maarten van Gemert
Masterplan voorziet in Maritiem Museum voor erfgoed en De Kogge
De IJsselkogge vormt samen met onder andere de Doelse Kogge een Europees verhaal. In samenwerking met Kampen.nl heeft KampenOnline.nl het verhaal van De Kogge opgetekend uit de mond van de Vlaamse conservator Lore Poelmans. Terwijl in Kampen nog gebroed wordt over huisvesting van de IJsselkogge, is in Antwerpen recent besloten tot een ambitieuze herinrichting van de Noorderdokken inclusief een nieuw Maritiem Museum. Daarin wordt maritiem erfgoed geëxposeerd waaronder de Doelse Kogge als die gereconstrueerd is.
Rijk aan geschiedenis en dokken
De vondst van ”De Kogge” in 2000 illustreert de rijke geschiedenis van Antwerpen, zoals de IJsselkogge dat voor Kampen duidt. De haven van Antwerpen wordt al, zij het sporadisch, in de twaalfde eeuw in geschriften vermeldt voor passagiersvervoer naar Zeeland en naar Engeland, waarheen ook goederen werden vervoerd als wijn uit het land van de Rijn en de Moezel. Het Hanzeverbond zorgde samen met de ontwikkeling van de lakenindustrie voor de eerste bloeitijd in de 13e eeuw. Het havengebied kent talloze dokken waarvan de eerste twee in 1803 werd aangelegd door Napoleon. Het Bonapartedok is naar deze Franse keizer genoemd. Dokken zijn aangelegde, door sluizen afgesloten ruimtes in een haven waar schepen kunnen worden geladen, gelost, gebouwd en gerepareerd. Bij het naderen van het havengebied over de Schelde trekt een monumentale voormalige brandweerkazerne met moderne opbouw de aandacht. Daarachter ligt de Suezloods, waar in klimaathutten het Koggehout in 21 containers ligt opgeslagen. Naast de Suezloods, die zelf ook een geschiedenis kent, staat permanent een ophaalbrugbrug open – de zogenaamde Siberiabrug die een beschermde status geniet.
Masterplan Scheldekaaien
De Suezloods staat op het noordelijkste puntje van het Eiland waar de Droogdokken zich bevinden. Het gehele gebied wordt de Scheldekaaien genoemd waarvoor een ambitieus Masterplan is ontwikkeld door de Vlaamse waterwegbeheerder en de stad Antwerpen. In dat plan zijn zij verantwoordelijk voor bescherming van de stad tegen overstromingen respectievelijk voor de rigoureuze nieuwe inrichting en beleving van het gebied. De droogdokken blijven behouden en reparaties van schepen zal mogelijk blijven maar het gebied moet toegankelijker en aantrekkelijker worden voor bezoekers en toeristen. Buiten de Suzeloods wijst conservator Lore Poelmans naar de bocht in de Schelde, waar regelmatig activiteiten plaats vinden, en een gebouw achter de dokken dat heringericht zal worden voor De Kogge. Daaromheen zal andere bebouwing gesloopt worden, op enkele monumentale pandjes na, zoals een directiewoning en een brugwachterswoning.
Maritiem Museum
Uit een haalbaarheidsstudie is gebleken dat de bestaande gebouwen op de droogdokkensite de meest geschikte locatie vormen voor een museum. In januari 2015 heeft de haven besloten dat de Suzeloods moet worden verplaatst en hierop bereidt het Agentschap Onroerend Erfgoed, waarvoor Poelmans werkzaam is, zich nu voor. ”Dat klinkt makkelijker dan het is”, licht Poelmans toe, ”want je krijgt onder andere met bestemmingsplannen te maken.” Het nieuwe museum moet een belevingsmuseum worden en het gebied een heus ‘Park aan de Schelde’ met een getijdenpark langs de rivier en een panoramaplatform in de bocht van de waterweg. Naast de reconstructie van De Kogge komt er in het museum een deel van het Antwerps maritiem (haven-)erfgoed. Het publiek moet langs en over de dokken en sluizen kunnen lopen om bijvoorbeeld de ”herstelling van schepen” van dichtbij te kunnen aanschouwen (foto 3).
Met de eerste fase van het masterplan wordt volgend jaar begonnen en uiteindelijk zou alles voltooid moeten zijn in 2023. De Kogge belooft het topstuk van het museum te worden, zoals de Bremer Kogge sinds 2000 het pronkjuweel is van het Duits Maritiem Museum in Bremerhaven. Parallel aan deze voorbeelden kan de IJsselkogge een topstuk voor Kampen worden als het terugkeert uit Lelystad over een paar jaar.
Collectie havenkranen
Verspreid over het havengebied staan veel kadekranen, waarvan de meeste erkend zijn als monument. De eerste kraan werd in 1263 in gebruik genomen en tot op de dag van vandaag bewijzen ze hun nut. Antwerpen neemt daarmee een uitzonderlijke plaats in met haar museale collectie van 18 havenkranen van 15 constructeurs uit binnen- en buitenland. Kampen steekt daar schril bij af met haar enige kadekraan, die zelfs nog in een gemeenteloods ligt. Waar Kampen Antwerpen liet zien hoe snel en als één geheel de IJsselkogge werd gelicht, daar steekt Antwerpen Kampen de loef af wat waardering en erkenning betreft van vervlogen technologie in de vorm van de aloude kadekraan.
Dit artikel is tevens gepubliceerd op de website van Kampen.nl en samen met deel 21a in een verkorte versie in de weekkrant Kampen.nl.
Zie ook:
• Eerdere gepubliceerde delen over de IJsselkoggeberging
• Onroerend Erfgoed is een agentschap van de Vlaamse overheid
• Masterplan Scheldekaaien
• Maritiem museum: Think BIG and CRAZY
• Meer dan 750 jaar havenkranen in Antwerpen mysterie van De Kogge