College beantwoordt schriftelijke vragen GroenLinks, SP en VVD
Op de avond en de dag na de onaangekondigde sloop van de historische sluis aan de Noordweg, hebben de raadsfracties van GroenLinks, SP en VVD raadsvragen gesteld over deze zonder overleg met betrokkenen voortvarend uitgevoerde actie. Tot het moment van sloop was er nog geen reactie uit de politiek vernomen over de unieke vondst, en over de diverse pleidooien in de samenleving voor onderzoek en behoud, maar de politiek is abrupt wakker geschud. Het College van B&W heeft de schriftelijke vragen, die aan haar gesteld zijn, beantwoord zoals hieronder geciteerd.
Beantwoording aan GroenLinks
• Wanneer opdracht is gegeven voor dit onderzoek?
Op 19 september jl. kwam bij de gemeente het bericht binnen dat de sluisresten gevonden waren. De resten zijn ingemeten en de directievoerder namens de gemeente is op de hoogte gebracht. Deze heeft vervolgens de projectleider en de gemeentearcheoloog op de hoogte gebracht. De gemeentearcheoloog heeft direct ter plaatse de situatie opgenomen. Hij heeft vanaf enige afstand de situatie onderzocht en heeft collega’s van de Archeologische dienst van Zwolle benaderd om nader onderzoek te doen. Maar het betreft een verontreinigde situatie betreft wasarin deze medewerkers niet mochten verkeren. Dit mag alleen door gespecialiseerde en gekeurde personen gebeuren die gevonden werden bij het (KNA-) gecertificeerde bedrijf Econsultancy. Medewerkers van dit bureau zijn op 27 september gestart met het documenteren van de sluisresten.
• Wanneer het is uitgevoerd? Het onderzoek is vanaf 27 september uitgevoerd.
• Wanneer het advies ontvangen is? Het advies is op 13 oktober 2016 besproken met de projectwethouder.
• Wist het college dat de sluis gesloopt zou gaan worden? Ja.
• Welke wet- en regelgeving geldt er ten aanzien van het onderzoek naar en behoud van erfgoed als dit sluisrestant?
Op gemeentelijk niveau vigeert de Erfgoednota, op nationaal niveau de Erfgoedwet.
• Is door de sloop van het sluisrestant wet- en regelgeving als bedoeld in vraag 1 overtreden? Zo nee, kunt u aangeven waarom u van mening bent dat er geen regels overtreden zijn?
Zowel de regels vanuit het gemeentelijk beleid als vanuit nationale wetgeving zijn niet overtreden. In dit geval speelt een afweging van belangen. Er zijn archeologische resten aangetroffen die bedreigd worden door nieuwbouw. De mogelijkheden om met bedreigd erfgoed om te gaan variëren van ongedocumenteerd laten verdwijnen, onderzoeken en/of behouden.
In dit geval zijn de resten beoordeeld als onderzoekswaardig, maar niet behoudenswaardig. Als de bodemresten vervolgens KNA-conform worden gedocumenteerd door een gecertificeerd archeologiebedrijf, bestaat er vanuit lokale en nationale regelgeving geen bezwaar tegen gevolgde procedure. De gemeente is in dit geval bevoegd gezag en beslist hierover zelf.
• Is door het college na de vondst deskundig advies gevraagd? Zo ja, wat waren de bevindingen van de deskundige(n)? Zo nee, waarom niet?
Er was van de sluis hoofdzakelijk muurwerk overgebleven. De datering hiervan is bekend. Om onderzoek uit te voeren aan resten in de grond wordt gewerkt met vraagstelling om op een systematische manier antwoorden te krijgen over het aangetroffen object. Met betrekking tot de muurresten van de voormalige sluis zijn slechts weinig vragen te verzinnen. Nadat die vragen beantwoord waren (steenformaat, metselwerk) was het inhoudelijk aspect van het onderzoek voltooid. Er was zodoende geen aanleiding om specialisten met kennis omtrent sluizen bij het onderzoek te betrekken.
• Wanneer is er overleg geweest met de stadsarcheoloog van Kampen, de heer Alexander Jager, over de resten van deze sluis en wat was de uitkomst van dit overleg?
Na documentatie van het muurwerk zijn de resten beoordeeld en is vastgesteld dat het muurwerk kwalitatief te weinig waarde bezat voor behoud en geen bezwaar bestaat tegen partiële sloop van de sluisresten. Dit ambtelijk advies is op 13 oktober 2016 bestuurlijk besproken, waarna op 17 oktober toestemming is gegeven om de sluisresten te slopen tot het niveau dat nodig is voor de bouw van de parkeergarage.
• In het verlengde daarvan: heeft de stadsarcholoog een advies gegeven en, zo ja, heeft hij dat in de volle vrijheid van zijn professionele deskundigheid kunnen doen?
De gemeentearcheoloog heeft in volle vrijheid van zijn professionele deskundigheid kunnen adviseren over dit project.
• Heeft het college overwogen om te onderzoeken of de nieuwe vondst behouden kon blijven? Welke motivatie lag hieraan ten grondslag?
Heeft het college inspanningen verricht om de sloop stil te leggen? Zo nee waarom niet? Hoe duidt het college de opmerkingen van de heer Jager in de Stentor van 12 oktober: “We weten niet hoe bijzonder de sluis precies is. Er lijkt weinig van overgebleven te zijn. Waarom onderzoek doen dat de bouw vertraagt? (…) Als de sluis nog helemaal intact was, dan zou je er alles voor opzij zetten. Maar dat is niet zo, denk ik.” De stadsarcheoloog geeft in bijna elke zin aan dat hij de toestand van de sluis niet kent en niet op waarde kan schatten. Wat is er sindsdien gedaan om helderheid te krijgen over de waarde van de resten van de sluis?
Nadat Econsultancy het muurwerk van het sluisrestant had schoongemaakt voor onderzoek kon het muurwerk ook kwalitatief bekeken worden. De muurresten bleken onvoldoende intact om in aanmerking te komen voor behoud.
De projectleiding en de projectwethouder hebben het advies van de gemeentearcheoloog afgewacht. Eerst zijn de aangetroffen resten gedocumenteerd en vervolgens beoordeeld hoe hier mee om te gaan. Hierbij was behoud een mogelijkheid, maar gezien de kwaliteit van het muurwerk geen optie.
De heer Jager is op dit punt onjuist geciteerd door De Stentor. De gemeentearcheoloog was op de hoogte van het bouwjaar, sloop en enkele bijzonderheden van het bouwwerk. Benadrukt is dat het een vondst betreft van een ooit boeiend bouwwerk. Hier schuilt zeker een interessant verhaal achter. Door Jager is aangegeven dat onbekend was hoeveel van het bouwwerk nog over was. Verder werken de vervuilde omstandigheden belemmerend. Toch is het onderzoek naar behoren uitgevoerd en zijn tevens de nodige gegevens verkregen voor vervolgstappen. De resten bleken kwalitatief niet bijzonder en dienen in dit geval te wijken voor de nieuwbouw.
Vervolg beantwoording aan GroenLinks
• Afgelopen maanden is er zorgwekkend vaak geklaagd over het gebrek aan overleg met betrokken en deskundige inwoners en organisaties. De gang van zaken rond de schutsluis zit in die rij. Hoe heeft het kunnen gebeuren dat het college tot na de sloop niets heeft meegekregen van alle aan het college geadresseerde kennis over de waarde van de sluis en van de oproepen om die sluis te behouden?
En hoe moeten we dat dan rijmen met de informatie van 21 oktober dat er wél contact zou zijn geweest met Stichtingen SSK en BEB?
Door verschillende belangstellenden is contact gezocht met de pers. Er zijn het college geen adviezen aangereikt die het standpunt hebben gewijzigd. De stichtingen SSK en BEB hebben ieder een brief met vragen gestuurd die beantwoord zullen worden.
• Het college heeft advies gevraagd van RCE (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed). Mogen we daaruit opmaken dat het oordeel van de Rijksdienst kan leiden tot behoud en in beeld houden van de sluisresten die nog in de grond liggen en wellicht ook tot herstel van het gesloopte deel?
En in het verlengde daarvan: worden in afwachting van dat onderzoek de werkzaamheden stilgelegd of anders gepland?
Het college is voornemens de nu nog aanwezige resten van de sluis te behouden. De verwachting is dat RCE zich kan vinden in dit streven. In afwachting van het onderzoek door RCE hoeven de werkzaamheden ten behoeve van de parkeergarage niet te worden stilgelegd.
Beantwoording aan Socialistische Partij
• Diverse partijen gaven aan dat de sluis van historisch belang is. Welke partijen hebben onderzoek gedaan naar de sluis en wat is er met de gegevens gedaan?
Twee personen hebben contact opgenomen met de gemeentearcheoloog: de heren B. Zandbergen en E. Prick van de stichting BEB. Hun vragen zijn via de mail en telefonisch beantwoord. Stichting Stadsherstel en stichting BEB hebben vervolgens schriftelijke vragen gesteld. Onderzoek aan het sluisrestant is verricht door de gemeentearcheoloog en Econsultancy, waarbij eerstgenoemde het historisch onderzoek heeft verricht en Econsultancy het veldwerk. De via het veldwerk verkregen gegevens van Econsultancy zijn in het bezit van de gemeente. Over de resultaten van het historisch onderzoek en het veldwerk wordt op termijn gepubliceerd door de gemeentearcheoloog.
• Er heeft geen nader uitgebreid archeologisch onderzoek plaatsgevonden, waarom is dat niet gedaan?
Het plangebied is een saneringsgebied waar de gemeentearcheoloog niet mag werken. Zodoende is het onderzoek uitbesteed aan specialisten van Econsultancy. Dankzij het archeologisch onderzoek zijn de aangetroffen sporen in kaart gebracht.
• Welke afwegingen zijn gemaakt om over te gaan tot de sloop van de sluis?
De mate van intactheid bepaalt de waarde van de sluis. Als het muurwerk nog gaaf zou zijn en het mechaniek en de houten deuren (inclusief ijzeren beplating) nog aanwezig zou zijn, dan zou de historische en wetenschappelijke waarde hoog zijn. Het is dan een technisch monument. Het betreft hier echter een niet intacte sluis. Het mechaniek is ontmanteld, de deuren zijn verdwenen en het muurwerk is deels gesloopt. Van de sluis zijn nog enkele delen over, zoals delen van het opgaand muurwerk, de sluisvloer en draairails van de sluisdeur.
Van de sluis bestaat wel veel historische informatie: een bestek uit 1867, een vrij uitvoerige beschrijving met nauwkeurige tekeningen uit 1872 en enkele foto’s.
Verder is er informatie over het functioneren van de sluis in verband met de waterhuishouding en is het dempen van de Singelgracht uitvoerig gedocumenteerd. Als archeologische informatie de enige bron van kennis over een bouwwerk zou zijn, dan is het belangrijk om het bouwwerk uitvoerig archeologisch te documenteren en dient, wanneer het bouwwerk dat waard is, een opgraving te worden uitgevoerd.
Maar in dit geval is er voldoende overige informatie over de keersluis beschikbaar, aangevuld met de uitgevoerde inspectie en documentatie ter plekke.
• Heeft de gemeente met belanghebbende partijen gecommuniceerd en wat was de inhoud?
De stadsarcheoloog heeft op meerdere momenten in de afgelopen weken contact gehad met interne en externe betrokkenen en deskundigen Ook is contact geweest met de BEB en de Monumentenraad. Tijdens deze contacten is uitgelegd wat er precies gevonden is en waarom documentatie van de vondst volstaat.
• Heeft het college overwogen om de bouw van de garage stil te leggen en hoe kwam zij tot dat besluit?
Na melding van de vondst van de sluisresten op 19 september bij de gemeente is de sanering stopgezet. Vanaf 17 oktober zijn de werkzaamheden weer hervat.
• Heeft de stadsarcheoloog advies gegeven en wat was de inhoud van dat advies?
De gemeentearcheoloog heeft na onderzoek van het sluisrestant geadviseerd aan de projectwethouder dat er geen bezwaar bestaat tegen de sloop.
Beantwoording aan Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
• Beschikken we in Kampen over een archeologische beleidsadvieskaart?
Kampen beschikt over een archeologische waardenkaart. Dit is geen beleidskaart, maar een informatief instrument om op perceelsniveau de waarde van archeologische resten in de bodem aan te geven.
• Was een archeologisch onderzoek op de locatie Buitenhaven obv Archeologische beleidsadvieskaart verplicht?
Op basis van de archeologische waardenkaart was onderzoek ter plaatse van de sluis aan de Noordweg niet verplicht.
• Wat zijn de afwegingen geweest om tot verwijderen van de bovenste resten van de sluis over te gaan?
De mate van intactheid bepaalt de waarde van de sluis. Als het muurwerk nog gaaf zou zijn en het mechaniek en de houten deuren (inclusief ijzeren beplating) nog aanwezig zou zijn, dan zou de historische en wetenschappelijke waarde hoog zijn. Het is dan een technisch monument. Het betreft hier echter een niet intacte sluis. Het mechaniek is ontmanteld, de deuren zijn verdwenen en het muurwerk is deels gesloopt. Van de sluis zijn nog enkele delen over, zoals delen van het opgaand muurwerk, de sluisvloer en draairails van de sluisdeur.
Van de sluis bestaat wel veel historische informatie: een bestek uit 1867, een vrij uitvoerigep beschrijving met nauwkeurige tekeningen uit 1872 en enkele foto’s. Verder is er informatie over het functioneren van de sluis in verband met de waterhuishouding en is het dempen van de Singelgracht uitvoerig gedocumenteerd. Als archeologische informatie de enige bron van kennis over een bouwwerk zou zijn, dan is het belangrijk om het bouwwerk uitvoerig archeologisch te documenteren en dient, wanneer het bouwwerk dat waard is, een opgraving te worden uitgevoerd. Maar in dit geval is er voldoende overige informatie over de keersluis beschikbaar, aangevuld met de uitgevoerde inspectie en documentatie ter plekke.
• Wanneer is de opdracht tot verwijderen van de resten gegeven aan de bouwer van de parkeergarage en wie heeft de opdracht verstrekt?
Na documentatie van het muurwerk zijn de resten beoordeeld en is vastgesteld dat het muurwerk kwalitatief te weinig waarde bezat voor behoud en er zodoende geen bezwaar bestaat tegen partiële sloop van de sluisresten. Dit ambtelijk advies is op 13 oktober 2016 bestuurlijk besproken, waarop op 17 oktober toestemming is gegeven om de sluisresten te slopen tot het niveau dat nodig is voor de bouw van de parkeergarage.
• Is de snelheid van de beslissing en het daarop volgend snelheid van handelen op enige wijze beïnvloed door de planning van de bouw van de parkeergarage bij de Buitenhaven?
Nee, het onderzoek naar de toestand van de keersluis heeft 4 weken in beslag genomen en heeft de is planning van de bouw van de parkeergarage niet beïnvloed.
Zie ook:
• College vervolgt zonder uitstel haar koers
• Kordate sloop sluis verbijstert velen
• Archeologisch vondst Noordweg gesloopt
• Secretaris HSSN duidt grote waarde gevonden sluis in Brunnepe (video)
• Historische vondst aan Noordweg dreigt verloren te gaan|
• Archieffoto van de uitwatering schut- en keersluis
