tekst en beeld: Maarten van Gemert
Hanjo IJkhout mijmert over natuur voor en na Ruimte voor de Rivier
Het landschap ten zuiden van Kampen staat op zijn kop. Onder andere in Kamperveen lijkt er een aardbeving te zijn geweest. Of erger nog. In het kader van het megaproject Ruimte voor de Rivier wordt door mensenhanden de natuur vernietigd. Maar er komt nieuwe natuur voor terug, zo wordt ons verzekerd, en vooral veiligheid tegen het oprukkende water. Hanjo IJkhout heeft moeite met die nieuwe, maakbare natuur en het stil gelegde landschap. Hij trok langs het Kamper projectgebied van Ruimte voor de Rivier en ik mocht met hem mee.
Als beheerder van kinderboerderij Cantecleer zit Hanjo midden tussen de dieren maar ook midden in de natuur van het Stadspark. Het nieuwe zwembad heeft een deel daarvan opgeslokt en donderdagavond wordt er verder gesproken over de toekomst van het Stadspark op een vervolgbijeenkomst richting een Kloppend Groen Hart. Iedereen is daarbij, na aanmelding, welkom in de raadszaal van het stadhuis. Het belang dat Hanjo hecht aan een levende natuur spreekt uit zijn overpeinzingen tijdens zijn voettocht langs de omgewoelde landerijen, niet door boeren omgeploegd maar door bulldozers.
We spreken af bij de boerderij aan de Kamperstraatweg die een eenzaam eiland vormt tussen de zandvlakte. Het terrein tot de Chalmotweg is al lange tijd bewerkt en sinds een maand wordt ook ten zuiden richting De Zande het cultuurlandschap (letterlijk) op de schop genomen. Enkele boerderijen langs de Kamperstraatweg zijn al verdwenen maar deze wordt behouden als logies voor de gravers en ander personeel. De boerderij is in zeer goede staat en de stallen lijken niet lang geleden vernieuwd maar ook dit alles zal straks tegen de vlakte gaan. Hanjo kijkt over de zandbergen en -kuilen naar de horizon.
”Nu een desolaat landschap,” mijmert de voetreiziger, ”maar voorheen een levend cultuurlandschap, gekenmerkt door de wisseling van seizoenen. In de jaren tachtig stonden de weilanden nog vol met koeien tot het melkquotum kwam en schapen hun intrede deden. Begrijpelijk dat de boeren het minder melken compenseerden met bijvoorbeeld schapen houden. Het werk op het land werd minder en Franse namen deden hun intrede op de weilanden (koeienrassen gehouden voor vlees – red.).” We zijn door een opening in het hek in het zand gaan staan en plots komt er een gele wagen van de aannemerscombinatie aanrijden. Gebiedsconciërge Wilbert geeft aan dat we ons op verboden terrein bevinden en we besluiten verder te trekken – over het asfalt. Later zal ik Wilbert nog een keer tegenkomen bij een filmpremière en nodigt hij ons uit om echt een keer door het land te trekken.
Verderop aan de Kamperstraatweg beklimmen we het uitkijkpunt bij de recreatiesluis die volop in aanbouw is en waarvan de contouren duidelijk zichtbaar worden. Deze bedrijvigheid bedoelt Hanjo niet als hij vertelt, onderwijl uitkijkend naar de ruimte achter de graafmachines. ”De bedrijvigheid van het agrarische is eruit, geen trekker zal hier nog rijden. Er komt een statische bedrijvigheid, een aangelegd landschap om te gebruiken, in de vorm van recreëren.” We dalen af en trekken verder naar de Slaper waar IsalaDelta ook een uitkijkpunt heeft geplaatst. Hier denkt Hanjo terug aan zijn nachtelijk avontuur met de politie die hem erbij haalde om ontsnapte paarden te vangen. Onder ons, langs de opgestapelde containers die het uitkijkpunt vormen, en ver weg in het land, rijden vrachtwagens en bulldozers af en aan, volgens een knap staaltje logistiek, waarover een projectleider met gepaste trots vertelde tijdens het werkbezoek van de CvdK en een afvaardiging van Gedeputeerde Staten (zie onderaan).
De voetreiziger wijst op de stilte. ”Het is een leeg, geheugenloos landschap geworden, het voedt niet meer. Er komt nieuw leven maar daarin wordt alleen nog maar geconsumeerd.” Onze hoofdpersoon in deze voetreis wil de natuur terug geven aan de boeren om de kringloop van de natuur te herstellen. ”Daarvoor heb je geen natuurbouwers nodig”, merkt hij op. We lopen de tijdelijke nieuwe Nieuwendijk voorbij en eindigen op het viaduct van de Slaper over de Hanzelijn. Onder in de weidse weiden zien we alleen enkele groepjes paarden. Dit duidt op de ”verpaarding” van het landschap waarin je de opkomst van de recreatie ziet evenals de tijdgeesten in het landschap. Op weg naar het viaduct zagen we in de landerijen een boer die zijn sloot schouwde. Dat is de beweging in het landschap dat teloor gaat. De voetreiziger rouwt niet maar koestert de herinneringen en pleit voor een levend landschap. Een week later spreek ik Ruben Smit bij een voorpremière van zijn nieuwste natuurfilm ’Levende Rivier’, in opvolging van ’De Nieuwe Wildernis’ die zich afspeelt in de Oostvaarderplassen. Dat is de gemaakte natuur die Hanjo afwijst. Ruben staat daar anders tegenover. Daarover volgende week meer.
Zie ook:
• Opgaveformulier bijeenkomst Stadspark (24 november 2016)
• Verslag publieksbijeenkomst Stadspark (8 feb. 2015)
• Cantecleer hokt kippen op
• Gedeputeerde Staten verkennen Reevediep (video)
• Reevediep levert archeologische vondsten op
• Recreatiesluis pronkjuweel van Reevediep (opinie)
• Slaper afgesloten zonder alternatieve route
• Op de IJssel toont Ruimte voor de Rivier haar projecten in de IJsseldelta
