Beleidsvisie moet vastgelopen grondmobiliteit weer vlottrekken
Stagnerende grondmobiliteit en pachtafhankelijkheid op het Kampereiland leidt er toe dat de melkveehouders op Kampereiland steeds verder achterop raken bij hun collega’s elders. Op basis van deze constatering in de ‘Beleidsvisie de Stadserven 2018 -2028’ is er volop reden om alle zeilen bij te zetten. Dat doet de verpachter van het Kampereiland door op een drietal onderdelen een flinke impuls te geven. Met een nieuw structuurbeleid, modern pachtbeleid en het faciliteren van bedrijfsontwikkeling, krijgt agrarische structuurversterking handen en voeten.
Voordat de gemeente Kampen later dit jaar definitief over de beleidsvisie besluit, wordt op advies van de Pachtersraad een nadere analyse uitgevoerd op de bedrijfseconomische effecten van de beleidsvisie en worden de pachters uitvoerig geïnformeerd.
Zeker de laatste vijf jaar hebben maar weinig pachters hun bedrijf beëindigd door hun pachtrechten over te dragen op andere pachters. In combinatie met ongunstige marktontwikkelingen (een lage melkprijs en stijgende pachtprijzen) is het verdienvermogen op Kampereiland hiermee onder druk gezet. Hierdoor vindt te weinig schaalvergroting en bedrijfsontwikkeling plaats. Het is moeilijk om te stoppen, maar er zijn ook weinig mogelijkheden om een bedrijf uit te breiden of te innoveren. Dat leidt tot stagnatie. Met deze beleidsvisie speelt de Stadserven ook in op de aanbevelingen van het Pachtprijsonderzoek Kampereiland. Dit onderzoek, dit najaar gepresenteerd door Aeres Hogeschool, schetste helder de negatieve gevolgen van de grote pachtafhankelijkheid voor de liquiditeit en bedrijfsontwikkeling van pachtbedrijven op Kampereiland. Zo beschikken pachtbedrijven niet over onderpand als hypothecaire zekerheid voor bancaire financiering. Met de huidige beleidsvisie verwacht de Stadserven de vastgelopen grondmobiliteit vlot te trekken.
Het nieuwe beleid van de Stadserven bestaat uit drie onderdelen: actief structuurbeleid, modern pachtbeleid en het faciliteren van bedrijfsontwikkeling.
Actief structuurbeleid
Het nieuwe structuurbeleid regelt het vrijmaken van pachtgrond en de toedeling aan de zittende pachters. Het biedt vooral zekerheden en kansen:
• agrarische ondernemers die hun bedrijf willen beëindigen of verplaatsen, krijgen een vergoeding bij pachtontbinding. De hoogte van deze vergoeding zal bij de nadere uitwerking van deze maatregelen nog worden bepaald,
• uitgifte van deze gronden geschiedt in erfpacht tegen een marktconforme prijs,
• stoppende pachters die op hun erf willen blijven wonen, hoeven niet ‘ineens af te rekenen’ doordat de bestemming van hun huis verandert van ‘agrarisch’ naar burgerwoning,
• bij de overdracht van fosfaatrechten binnen Kampereiland hoeft niet te worden afgerekend met de Stadserven,
• een commissie van onafhankelijke deskundigen adviseert over de toedeling van gronden,
• via kavelruil wordt getracht vrijkomende gronden zo goed mogelijk toe te delen als huiskavel.
Modern pachtbeleid
Kern van het moderne pachtbeleid, het tweede onderdeel, is de introductie van erfpacht. Erfpacht is een zakelijk recht dat de erfpachter de bevoegdheid geeft om de onroerende zaak van een ander te houden en te gebruiken. Dit biedt de pachter een sterkere vermogenspositie en grotere
financieringscapaciteit. Belangrijke voordelen ten opzichte van reguliere pacht zijn dat de
erfpacht kan worden overgedragen en met hypotheek kan worden bezwaard. Erfpacht dient niet alleen de wens tot schaalvergroting en structuurverbetering van de ‘blijvers’, maar vormt ook het vermogen dat zowel ‘blijvers’ als ‘wijkers’ nodig hebben. Erfpacht is binnen de statutaire doelstelling van de Stadserven het enige middel om actief structuurbeleid te kunnen voeren en de pachtafhankelijkheid aan te pakken.
De Stadserven wil de erfpachtgronden ‘pacht-analoog’ uitgeven. De erfpachtvoorwaarden blijven dus zo veel mogelijk in overeenstemming met de (reguliere) pachtvoorwaarden, maar dan zonder de nadelen ervan. De belangrijkste voorwaarden bij erfpacht zijn:
• conversie van een bestaand pachtrecht naar erfpachtrecht vindt alleen op initiatief van de pachter plaats. De huidige pachters kunnen kiezen hun bestaande pachtrecht te behouden,
• bestaande pachtrechten kunnen vrijwillig en ‘om niet’ worden omgezet in een erfpachtrecht,
• uitgifte in erfpacht vindt plaats voor 30 jaar, met recht op verlenging,
• de erfpachtcanon wordt vastgesteld op pachtprijsniveau en zal jaarlijks worden geïndexeerd,
• het erfpachtrecht mag alleen worden overgedragen aan een andere (erf)pachter van Kampereiland.
Faciliteren bedrijfsontwikkeling
Via het structuurbeleid en de introductie van erfpacht krijgen pachters weer ruimte om te werken aan hun bedrijfsontwikkeling. Te denken valt aan verbreding, verduurzaming, verdieping, natuur inclusieve landbouw, et cetera. Met de ervaringen van Weidse Waarden en de Gebiedscoöperatie IJsseldelta op het netvlies, wil de Stadserven ook weer in samenspraak met de pachters een flankerend beleid ontwikkelen. Pachters kunnen verder een beroep doen op POP3-subsidies zoals Innovatie landbouw, de Jonge boeren regeling, Natuurpact en Leader (leefbaarheid platteland). De Stadserven kan de pachters faciliteren bij het opstellen en indienen van aanvragen.
Kosten
De kosten voor uitvoering van de beleidsvisie zitten hem vooral in de pachtbeëindigingsvergoeding die de Stadserven gaat betalen aan de stoppende pachters om gronden vrij te spelen voor schaalvergroting en structuurverbetering. Omdat de uitgifte in erfpacht met enige vertraging plaats vindt brengt dat een totale financieringslast van € 230.000 per jaar met zich mee (inclusief de kosten van overige maatregelen).
Vervolgacties
Ook de Pachtersraad is betrokken geweest bij de totstandkoming van de visie. Deze raad adviseert de Stadserven de tijd te nemen voor nadere analyses alvorens tot definitieve vaststelling te komen. Die tijd zal worden benut om de bedrijfseconomische consequenties voor de pachters beter in beeld te brengen en deze te betrekken bij de besluitvorming en de uitwerking van de beleidsvisie. Dit biedt tegelijk de gelegenheid om de pachters verder te informeren over de kansen die de nieuw te nemen maatregelen bieden voor hun bedrijf. Deze analyse wordt de komende maanden door de Stadserven samen met de pachters uitgevoerd. Op 7 februari wordt een informatieavond georganiseerd voor de gemeenteraad van Kampen. De besluitvorming door de gemeente Kampen over de beleidsvisie zal na de verkiezingen worden afgerond.
