ALEX DE JONG @Attest Communicatie – Burgemeester Bort Koelewijn is teleurgesteld. Hij voelt zich ernstig tekort gedaan door het Rijk. ‘Den Haag’ komt de gemeenten onvoldoende tegemoet bij het wegwerken van de tekorten op het sociaal domein, waar Kampen een gat van meer dan zes miljoen moet dichten. De toegezegde miljard euro voor drie jaar, verdeeld over 380 gemeenten, is naar zijn zeggen ‘maar een druppel op de gloeiende plaat’. ‘Daarmee redden we het niet’. Koelewijn voelt zich ‘als een vis op het droge die naar adem hapt’. ‘We moeten zware keuzes maken. Het Rijk wil van alles. We hebben klimaatdoelstellingen, we moeten een energietransitie doorvoeren, maar voor al dit soort zaken is nu geen geld meer.’
Het leek zo’n mooi idee: laat de gemeenten zelf meer de regie voeren over het sociale domein; tenslotte staat de gemeente dicht(er) bij de burger. Maar zonder de juiste financiële middelen die daarbij horen, zijn gemeenten nu met handen en voeten gebonden. ‘Het Rijk stoot taken af en laat het de gemeenten oplossen. Dat is prima, maar dan moet je ook zorgen voor financiële middelen.’
Klimaat overboord
Tijdens een recente VNG-bijeenkomst werd door aanwezige burgemeesters en wethouders overal in de wandelgangen geklaagd over de tekorten en het gebrek aan steun, aldus de Kamper burgervader. ‘Het Rijk stoot taken af, incasseert wel alle belastingen, maar staat te weinig geld af om de nood te ledigen.’ Daarmee komt volgens Koelewijn veel meer in het gedrang dan de financiering van de jeugdzorg ‘en alle andere zaken binnen het sociaal domein, alleen’. ‘Dit raakt alles! Ook het klimaatakkoord en andere prestatieafspraken die in de toekomst zogenaamd als één overheid zouden moeten worden gemaakt.’ De boodschap binnen de VNG-bijeenkomst, waar 2.900 vertegenwoordigers van 380 Nederlandse gemeenten aanwezig waren, was duidelijk: ‘stel ons in staat om dat wat we met elkaar willen, ook waar te maken’. Koelewijn: ‘Het tekort op het sociaal domein legt iedereen lam. De noodzakelijke bezuinigingen die de gemeente Kampen daardoor moet maken, beperkt ons als gemeente enorm in het uit te voeren beleid.’ Veel doelen moeten worden bijgesteld omdat er simpelweg geen geld (meer) voor is. ‘Laat staan dat we nog toekomen aan energietransities, of welk klimaatakkoord dan ook.’
Gloeiende plaat
‘We lopen met elkaar tegen de muur. Een miljard euro over drie jaar is onvoldoende structurele basis’, vindt Koelewijn. ‘Het maakt dat je in die drie jaar voorzieningen kunt handhaven, maar het lost de tekorten niet op. Het is voor menige gemeente een druppel op de gloeiende plaat. Ook voor ons.’ De burgemeester noemt de beloftes uit Den Haag dan ook ‘mooie woorden’, maar vindt het onvoldoende perspectief voor de komende jaren. ‘We blijven als gemeenten aan de onderhandelingstafel zitten om te kijken of we er nog meer uit kunnen halen.’
Koelewijn is een groot voorstander van een revolutionair idee dat de minister van Binnenlandse Zaken een dag na het VNG-congres opperde: het belastingstelsel drastisch omgooien. Nu incasseert het Rijk nagenoeg alle belastingen, herverdeelt taken én geld, maar doet dat niet correct, vindt hij. Koelewijn: ‘Het Rijk incasseert veel en geeft veel te weinig aan de gemeenten om taken uit te voeren. Daarom zouden gemeenten meer mogelijkheden moeten krijgen om financiële middelen te creëren.’ Ze moeten bepaalde belastingen kunnen heffen en zo de noodzakelijke financiële middelen weghalen bij het Rijk, zo stelt hij. ‘Maar ik vrees dat dat nog toekomstmuziek is.’
Niet tevreden
‘Het feit dat het Rijk veel geld niet heeft hoeven uitgeven, en nu maar beperkt aan de noden tegemoet komt, maakt dat ik me wel in de steek gelaten voel. Dit kan ik niet aan mijn inwoners uitleggen’, zo vertelt hij. ‘We hebben onderhandeld met het mes tussen de tanden. Dat heeft nog lang niet genoeg opgeleverd. Als korte termijn oplossing hebben we meer geld nodig. Op lange termijn hebben we structureel geld nodig, wat door meer regelmogelijkheden – denk ook aan belastingen – kan worden opgelost.’
Ook denkt de burgervader dat het invoeren van een abonnementstarief soelaas kan bieden. ‘Mensen die rond de armoedegrens leven en aanspraak maken op voorzieningen vanuit het sociaal domein, kun je niet vragen om een eigen bijdrage. Maar mensen die het prima zelf kunnen betalen, zou je best om een eigen bijdrage kunnen vragen.’ Nu ergert het hem dat ‘seniorenclubs elkaar voorlichten en oproepen tot het doen van aanvragen omdat het maar een habbekrats kost’. Het legt een extra zware last op de gemeente middelen, meent hij. ‘Het gaat hierdoor ten koste van allerlei andere voorzieningen binnen de gemeente. Als we meer regelmogelijkheden hebben, kunnen we daarin ook corrigeren en sturen.’
