In de serie oorlogsverhalen deze keer een artikel uit het bijblad van „Strijdend Nederland” van zaterdag 12 MEI 1945
IJsselmuiden’s gemeentehuis bleef trouw.
In het gemeentehuis te IJsselmuiden werd dinsdagmiddag een bijeenkomst gehouden van de deelnemers aan de kluisaffaire, waarin ieder onopgesmukt het verhaal weergaf van zijn aandeel in de historie. Haast voelbaar aanwezig waren het saamhoorigheidsbesef en de vriendschap, zooals die alleen konden ontstaan in het uur van gevaar. Na een kort inleidend woord van den gemeente-secretaris, den heer Sangers, voor wien de kluishistorie een, gelukkig slechts korte, kennismaking met de gevangenis en met Duitschland meebracht, kwamen de diverse verhalen los.
Er waren twee sleutels van de kluis in IJsselmuiden, waarin het voor de Duitschers zoo belangrijk bevolkingsregister was opgeborgen. Een maand of tien is het gelukt de Moffen om de tuin te leiden, maar toen bleek het noodzakelijk, dat de sleutels verdwenen. De heeren van Engelen en Sangers staken er elk een bij zich en gingen daar mee op stap. Burgemeester van Engelen gaf zijn sleutel in IJsselmuiden ter bewaring; zelf trok hij verder.
Ondanks dreigementen dat het huis van den heer van Engelen afgebrand zou worden, als de kluis niet geopend werd, is de sleutel steeds verdwenen gebleven, een dreigement, dat overigens wel ten uitvoer is gebracht. De heer Sangers nam eerst zijn sleutel met zich mee, en bleef dicht in de buurt. Maar toen na een week zijn huis overvallen was en zijn vrouw meegenomen, trok ook hij verder. Na vier weken kwam het bericht, dat er gijzelaars genomen zouden worden. Om eventueele ongelukken te voorkomen, is de sleutel toen naar Kampen verhuisd.
Inmiddels kwam er een schrijven van den Beauftragte van den Rijkscommissaris, dat er 1000 arbeidskrachten geleverd moesten worden. Lijsten zouden samengesteld worden aan de hand van het bevolkingsregister. „Burgemeester” Sandberg heeft in die dagen vele pogingen in het werk gesteld om de kluis open te krijgen, o.a. door te probeeren een zuurstofapparaat te krijgen en door een deskundige uit Dordrecht te willen laten komen. (De vorige week evenwel vertelde Sandberg dat hij nooit zijn best daarvoor gedaan had, omdat hij te goed het groote belang zag voor IJsselmuiden van het onbereikbaar zijn van het bevolkingsregister). Nadien werd het veiliger geacht het register zelf weg te halen, met de sleutel natuurlijk en weg te stoppen.
Op een regenachtigen avond is het zaakje gekraakt en per fiets naar Wilsum gebracht, waar het een tijdlang in melkbussen (bij Wielink aan de Westenbergstraat. H. Fix Gzn) onder den grond heeft gezeten. Men heeft daarna geprobeerd een nieuw bevolkingsregister op te stellen door op het distributie-bureau een aparte administratie op te zetten om de gegevens van de stamkaarten over te nemen. Maar dit plan is prachtig in de soep geloopen, door de omvangrijke sabotage in het vervalschen van de stamkaarten.
672 bonkaarten voor jongens in de gevaarlijke leeftijd zijn uit naburige plaatsen gehaald. Ook ditmaal waren de IJsselmuidenaren den Duitschers te glad af.
De geschiedenis van de kluis zal met eere vermeld worden in de annalen van IJsselmuiden. 600 mannen en jongens hebben hierdoor minder of geen last gehad van oproepen. Zoo is het niet slechts van plaatselijk belang, wat hier gepresteerd is. IJsselmuiden leverde een moedige bijdrage tot het nationale verzet, gehoorzaam aan onze wettige regeering en daardoor aan vele Nederlandsche gemeentehuizen ten voorbeeld.
