Door Alex de Jong @ Attest Communicatie
KAMPEN – Het kon bijna geen toeval zijn. Vrijdag 23 november vond de eerste bijeenkomst in het kader van ‘Kampen armoedevrij’ plaats. Tegelijkertijd bracht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) het rapport ‘Armoede in kaart 2018’ uit. Daaruit blijkt dat maar liefst één op de tien Nederlanders onder de armoedegrens leeft. En dan gaat het niet alleen maar om mensen met een bijstandsuitkering. Ook veel werkenden en gepensioneerden hebben het zwaar. Armoederegisseur Evita Keulen: ‘Er is armoede in Kampen. Daarom willen we samen een stevige aanpak rondom armoede neerzetten.’
‘Er zijn allerlei initiatieven om de armoede in Kampen te bestrijden’, vertelt Keulen. ‘Toch denken we dat, als we beter samenwerken en vaker ideeën uitwisselen, er nog meer bereikt kan worden. Daarom hebben we vandaag de handen ineengeslagen.’ Zeker 110 aanwezigen, vertegenwoordigers van verschillende organisaties en de politiek, waren aanwezig om samen te praten over deze ‘stevige aanpak’.
Armoede in Kampen
Deze dag werd georganiseerd door de gemeente Kampen, Welzijn Kampen, eeTze, De Kern en Rondkomen in Kampen. De bijeenkomst stond vooral in het teken van elkaar leren kennen. Want wie houden zich binnen Kampen allemaal bezig met armoede en wat doet iedereen precies? Hoe kunnen zij elkaar versterken? De ochtend werd geleid door Eef van Opdorp (financieel coach en bekend van het televisieprogramma ‘uitstel van executie’). Naast het dagvoorzitterschap, gaf zij ook een lezing doorspekt met humor en informatie die menigeen nieuwe inzichten verschafte.
Wethouder Irma van der Sloot (o.a. Armoedebeleid) opende de dag. ‘Maar liefst 1,1 miljoen mensen leeft in Nederland onder de armoedegrens. Dat zijn mensen die geen koekje bij de koffie hebben, die moeite hebben om de huur te betalen, die hun kinderen niet op schoolreisje kunnen sturen, die geen geld hebben gespaard om de kapotte wasmachine te vervangen, die zich niet iedere dag warm eten kunnen veroorloven…’ Ze stipte de ‘omgekeerde toets’ aan, waarmee Kampen als eerste Nederlandse gemeente voorop loopt om armoede te bestrijden. ‘Mensen die voor hulp aankloppen worden niet meer beoordeeld op basis van strenge regels, maar naar behoefte.’
Wat is armoede?
‘Armoede verwijst naar een situatie die al langere tijd voortduurt. Iemand is arm als het jaarinkomen onder de armoedegrens uitkomt’, aldus het SCP, dat deze armoedegrens baseert op de prijzen van minimaal noodzakelijke goederen en voorzieningen. ‘In 2017 kwam het basisbehoeftenbudget voor een alleenwonende uit op 1039 euro per maand en het niet-veel-maar-toereikendbudget op 1135 euro per maand. In 2016 bedroeg het aantal armen volgens het niet-veel-maar-toereikendcriterium iets meer dan 980.000 (6,0%) en volgens het basisbehoeftencriterium 660.000 (4,0%). Wanneer we ook rekening houden met de schulden van mensen, komt het percentage armen hoger uit. Bij de schulden gaat het om rood staan en bankleningen (excl. hypotheek). Informele leningen van bijvoorbeeld familie en vrienden staan niet geregistreerd en zijn daarom niet meegenomen in de cijfers.’
Eef van Opdorp: ‘Mensen die leven in armoede en in schulden, zijn elke dag bezig met overleven. Ze ervaren veel stress, hun lontje wordt korter en er is zelfs bewezen dat mensen in dergelijke situaties minder IQ hebben dan gebruikelijk.’ Dit komt omdat mensen in deze situatie geregeerd worden door gebrek aan financiële middelen en iedere dag de stress van hun armoede ondervinden. In 2016 leefde bijna één op de tien kinderen in een huishouden met een inkomen onder het niet-veel-maar-toereikendcriterium.
Armoede en werk
Er zijn volgens het SCP iets meer dan 700.000 volwassenen met een inkomen onder het niet-veel-maar-toereikendcriterium. Ruim een vijfde (22%) van deze totale groep bestaat uit bijstandsgerechtigden. Met 155.000 personen zijn zij de tweede grootste groep onder de armen. Echter: waar deze groep zichtbaar is als ‘arm’, is er een nog veel grotere groep mensen ‘onzichtbaar’. Deze mensen zijn veel moeilijker te vinden en te benaderen door de diverse instanties die ‘Kampen armoedevrij’ willen vormgeven. Grote vraag was dan ook: hier bereiken we juist deze ‘verborgen’ groep? ‘Van de 700.000 ‘armen’ hebben bijna 235.000 van hen betaald werk. Zij vormen dus een derde van de totale groep van arme volwassenen. In 2016 waren er 133.000 werknemers en 101.000 zelfstandigen met een huishoudensinkomen onder het niet-veel-maar-toereikendcriterium. Van alle zelfstandigen is 9% arm, tegen slechts 2% van alle werknemers. Daarnaast leven 93.000 mensen in de leeftijd vanaf 65 jaar in armoede.’
Volgens dagvoorzitter Eef van Opdorp gaat het bij armoede niet zo zeer om geld, maar vooral om gedrag. ‘We denken dat we de baas zijn in ons eigen brein, maar dat is niet zo.’ De commercie weet ons via allerlei marketingtrucjes altijd weer te verleiden tot aankopen die we helemaal niet hadden willen doen. Budgetteren helpt. ‘Veertig procent van de mensen heeft geen idee wat er maandelijks in en uitgaat; heeft geen heldere thuisadministratie.’ Daarnaast kunnen ook mensen die het nu ‘goed’ hebben, door omstandigheden – denk aan ziekte of echtscheiding – ‘ineens in grote financiële problemen komen’. Dat heeft Van Opdorp zelf meegemaakt. ‘Gelukkig had ik lieve vrienden en familie om mij weer op de been te helpen. Daarom: wees alert! Een op de tien mensen in de eigen omgeving heeft financiële problemen. Probeer er voor hen te zijn; maak het probleem bespreekbaar, zodat er naar oplossingen kan worden gezocht. Maar bovenal: oordeel niet, want niemand kiest ervoor om in de financiële shit te zitten. Er is niemand die ’s ochtends opstaat met het idee: ‘Zo, laat ik vandaag eens lekker veel schulden gaan maken!”
(Foto: Gerard Wessels)
