Bureau kreeg slechts opdracht tot ”archeologische waarneming”
De historische sluis aan de Noordweg, die vorige maand plotsklaps gesloopt werd, blijkt niet uitvoerig onderzocht te zijn. Het ingeschakelde bureau Econsultancy heeft zich vooral toegelegd op meten en documentatie. Daarnaast bevatte de informatie van het College van B&W aan de raad en richting media tegenstrijdigheden en lacunes. De recent ontdekte rekenfout bij de constructie van de parkeergarage leidt vooralsnog niet tot vertraging van de bouw. Alle foto’s (klik aan voor een uitvergroting) zijn overgenomen uit de rapportage van, en met toestemming van, Econsultancy, een bureau dat onder andere archeologisch onderzoek uitvoert.
Econsultancy
Na enig aandringen heeft de redactie het rapport ontvangen van de gemeente. In eerste instantie wilde het College van B&W het verslag van het onderzoek tegelijk met de beoordeling van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vrijgeven. Uit de rapportage van Econsultancy blijkt dat het onderzoek zich heeft geconcentreerd op ”het inmeten van de vrijgekomen muurresten, detail- en overzichtfoto’s nemen en het tekenen van een vooraanzicht”. De onderzoekers zijn op 25 sept. en 14 okt. op locatie werkzaam geweest. Deze twee losstaande dagen kunnen verklaren waarom buurtbewoners de ‘witte pakken’ maar één halve dag hebben gezien. Het bureau had van stadsarcheoloog Alexander Jager de opdracht gekregen tot een ”(nood)waarneming omdat saneringsomstandigheden een regulier onderzoek niet toestonden”, licht de gemeente schriftelijk toe. ”Er was een Programma van Eisen opgesteld voor een IVO (Inventariserend Veldonderzoek) maar dat is niet uitgevoerd omdat het plangebied een saneringslocatie is.” De twee onderzoekers van Econsultancy geven geen oordeel of advies maar beschrijven slechts de aangetroffen sluisresten in vijf sporen.
Waarnemingen
De rapportage spreekt over ”een veldteam van Econsultancy dat twee dagen het veld in geweest”. De meerdere gevonden muurwerkresten dateren uit verschillende periodes en ”zijn gedocumenteerd onder vijf verschillende spoornummers.” Spoor 1 zijn de resten van de schutsluis die gebouwd is tussen 1868 en 1870. De vorm van spoor 1 komt naadloos overeen met een plattegrond van de sluis getekend in 1948, toen het plan werd opgevat om de sluis te vervangen door een inlaatduiker. De muurresten van spoor 2 worden oversneden door de sluis en dateren van voor de aanleg hiervan. Het kleine muurwerk van spoor 3 lijkt niet bij de sluis te horen en staat ook niet op de tekening uit 1948 maar is vermoedelijk wel in dezelfde periode gebouwd. Spoor 4 is één van de muren om de rest van de sluiskolk af te sluiten bij de vervanging door de betonnen inlaatduiker van spoor 5.
Melding
Op 12 oktober 2015 kwamen in de commissie RO voor het eerst mogelijke archeologische vondsten ter sprake waarbij de sluis niet genoemd werd hoewel die op een luchtfoto uit 1960 goed zichtbaar is. Op 21 oktober 2016 deelt het College van B&W mee aan de gemeenteraad ”dat de verwachting op waardevolle bodemvondsten laag was. Uit raadpleging van gemeentelijke dossiers uit onder andere 1959 valt op te maken dat de sluis geheel gesloopt zou zijn.” De luchtfoto uit 1960 ontbreekt blijkbaar in de ”gemeentelijke dossiers”. In de informatienota van 21 oktober schrijft het College van B&W aan de raad dat na melding van de vondst ”de stadsarcheoloog direct ter plaatse de situatie heeft opgenomen”. Doch volgens Stichting BEB is de stadsarcheoloog een dag later door de secretaris van BEB op de hoogte gesteld. Een week later startte het onderzoek waarvoor Econsultancy werd ingeschakeld. Vervolgens kwam er via diverse publicaties, geïnitieerd door KampenOnline (zie onderaan), veel informatie vrij over de (historische) betekenis van de sluis. Het College van B&W werd in artikelen en via rechtstreekse brieven van Stichting BEB en Stichting Stadsherstel Kampen opgeroepen tot behoud maar desondanks werd een kleine week na het onderzoek de unieke vondst gesloopt, op de eerste dag van de herfstvakantie om zeven uur ’s ochtends.
Gebrekkige informatie
In de hiervoor aangehaalde informatienota aan de gemeenteraad, en richting media, spreekt het College van B&W over ”houten deuren (inclusief ijzeren beplating)”. Het betreft echter een deur van ”geslagen ijzer”, hetgeen juist bepalend was voor het revolutionaire karakter van de sluisdeur, samen met het schuifmechanisme. Hierover is gedetailleerde informatie bekend uit een folder uit 1873 die geschreven en bekostigd is door de ontwerper en uitvinder van de sluis, Johannes Swets Azn, destijds directeur Kamper Stadswaterwerken. Vanwege het experimentele karakter was de stalen toepassing alleen aan landzijde toegepast. Het ontbreken van de stalen deur in de sluisrestanten doet niets af aan de archeologische waarde van de unieke vondst volgens kenners, waaronder ir. G.J. Arends, secretaris van de Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland (HSSN). Hij werd door KampenOnline voor een interview uitgenodigd bij de vindplaats (zie onderaan) en later wijst hij in de Stentor op de gebrekkige informatie aan de raad. ”Er resteerde nog voldoende in goede kwaliteit om tentoongesteld te worden in of bij de parkeergarage,” aldus de hoogleraar aan de TU Delft, die een glazen vloer suggereerde boven de sluisrestanten met bijvoorbeeld een informatiebord over de oude stadsstructuur en het bijzondere karakter van de sluis.
Scheidsrechter
Het college van b en w heeft de RCE om een oordeel gevraagd over haar keuzes. Een melding aan deze landelijke overheidsdienst is verplicht maar de RCE benadrukt desgevraagd twee maal dat zij niet de juiste instantie is voor lokale vondsten. Burgemeester Koelewijn, portefeuillehouder archeologie, stelt dat ”de RCE ook regels vastgesteld heeft voor andere verantwoordelijke instanties”. Volgens BEB zou het logischer en onafhankelijker zijn geweest om bijvoorbeeld Erfgoedinspectie of Heemschut om een oordeel te vragen. Zowel gemeente Kampen als het RCE zijn beide ook betrokken bij de IJsselkogge. Koelewijn blijft benadrukken een volgende keer meer aandacht te geven aan de beeldvorming bij geruchtmakende zaken als dit. Hij gaat echter niet op de oorzaak daarvan of op de inhoud in.
Rekenfout
Drie fracties in de gemeenteraad hebben vragen gesteld over de onaangekondigde sloop en twee hebben erop aangedrongen om op de hoogte gehouden te worden over het vervolg van de bouwwerkzaamheden. Deze lopen door het slopen van de historische sluis vooralsnog geen vertraging op. Evenmin door de recent ontdekte rekenfout bij de constructie door een verkeerd uitgangspunt van het grondwaterpeil. Extra kosten en aansprakelijkheid zijn nog niet bekend en de aannemer heeft ”nog geen nieuwe tijdplanning aangeleverd”, aldus wethouder Meijering die daarom hoopvol blijft op een tijdige afronding van het parkeerdek tegenover de Buitenhaven.
Zie ook:
• College vervolgt zonder uitstel haar koers
• Raadsvragen over snelle sloop sluis
• Burgemeester verrast over snelle sloop sluis
• Historische schutsluis Kampen (De Erfgoedstem)
• Historische sluis stiekem gesloopt (Archeologie Online)
• Kordate sloop sluis verbijstert velen
• Archeologisch vondst Noordweg gesloopt
• Secretaris HSSN duidt grote waarde gevonden sluis in Brunnepe (video)
• Historische vondst aan Noordweg dreigt verloren te gaan
