tekst en beeld: Maarten van Gemert
Werkzaamheden Ruimte voor de Rivier bedreigen natuurwaarden
Over het hele land worden projecten uitgevoerd in het kader van ’Ruimte voor de Rivier’ (RvdR) en zo kent de IJsseldelta ook meerdere projecten om haar rivier meer ruimte te geven. ’Stroomlijn’ is een programma dat bijdraagt aan deze doelstelling van RvdR door de begroeiïng in de stroombaan van de IJssel kort te houden. Beschoeiingen en bosschages langs de waterweg worden opgeruimd om het water sneller af te voeren. In de uiterwaarden bij Zalk gebeurt dat echter zo rigoureus, stelde Herman van der Hart vast, dat de natuur in het geding komt en sommige vogelpopulaties verjaagd worden van hun slaap- of broedplek.
Als gedreven en gelauwerd natuurfotograaf bezoekt of passeert Van der Hart dagelijks de Bentinckswelle, de uiterwaard naast zijn woonplaats Zalk. Eind vorige week was hij even een paar dagen het dorp uit geweest en trof, naar eigen zeggen, bij terugkomst een ravage aan in het Natura2000-gebied. Tussen de Zalkerdijk en de IJssel was zo’n tweederde van de bomen gekapt waarmee één van de grootste en belangrijkste slaapplekken voor aalscholvers en zilverreigers teniet was gedaan. Twee ijsvogelnesten leken met de grond gelijk gemaakt. In één daarvan, een nest in een wortelkluit van een omgevallen wilg, wordt al tien jaar gebroed met soms wel drie nesten per jaar, constateerde Van der Hart.
Maandagmiddag had Herman van der Hart afgesproken met Wilfred Vruggink, omgevingsmanager Stroomlijn, en Wychert Steen, ecoloog van het bureau Viridis. Gedrieën gingen ze op inspectie waarbij Van der Hart een toelichting gaf op de vogels en hun gebruik van de geschonden natuur op de plek. Vruggink was erg blij met de melding en informatie van Van der Hart waarvan hij het zeer betreurde dat hij die niet eerder had vernomen. Staatsbosbeheer (SBB) is de eigenaar en beheerder van de uiterwaard en zij had geen bezwaar getoond tegen de kapplannen. Van der Hart trekt de kennis van SBB in twijfel en geeft aan ”ze sowieso zelden ter plaatse te zien.” ”Wellicht spelen hierin de bezuinigingen op SBB, dat tegenwoordig onder het Ministerie van Economische Zaken valt, een rol”, reageert Vruggink, die aanvult ”naar tevredenheid met SBB te samenwerken.”
Binnen RvdR wordt gepoogd om natuurwaarden te beschermen en proberen projectleiders vooraf zich te informeren over de plaatselijke natuur. In het kader van het Stroomlijnproject worden al sinds jaar en dag vele bomen en bosjes gekapt in de uiterwaarden om, bij hoog water, meer ruimte te geven aan het stromende water. Daarbij wordt gelet op kwetsbare natuur, zoals burchten van bevers, rustplaatsen van vogels en nesten van kwetsbare soorten. Maar zo niet in de Bentinckwellen, is de ervaring van Van der Hart, die ook wijst op de geknipte (zagen doet men niet meer) kluwen takken die een geliefde slaaplek vorm(d)en voor ijsvogels. Vruggink geeft aan dat er meerdere informatiebijeenkomsten zijn geweest en vergunningen vooraf ter inzage hebben gelegen. ”Alles is volgens de wet verlopen”, benadrukte de geschrokken projectleider. ”Dat is ook de strekking van de reactie van SBB,” vertelt Niels Jeurink, die het gebeuren ter ore was gekomen, een dag later. ”Maar je mag best verder gaan dan wat de wet als minimum voorschrijft”, vervolgt het raadslid voor GroenLinks. ”Zonder dat regels worden overtreden gaan al lang bestaande slaapplaatsen van bijzondere vogels verloren. En dat doet pijn.”
Om eerdere schandalen, zoals de rigoreuze bomenkap tijdens het broedseizoen in mei van dit jaar op Keteleiland, te voorkomen, heeft Vruggink een bureau in dienst genomen die volledig de vrije hand heeft. Ecoloog Steen vertelt inderdaad dat hij te pas en te onpas het gebied kan inspecteren en zo nodig aan kan geven dat het werk stil gelegd moet worden. Ook de uitvoerder Bruins & Kwast hebben een ecoloog in dienst die voor aanvang van kap nog altijd een laatste inspectie uitvoert. Ondanks al deze moeite is toch de gang in de boomkluit over het hoofd gezien, waarin ijsvogels nestelen. Misschien heeft de dichte begroeiing voor de kap daarin een rol speelt maar Van der Hart benadrukt dat elke fietser over de dijk kan zien dat daar al jaren vogels nestelen. ”Overigens zijn rustplaatsen niet wettelijk beschermd,” vertelt Vruggink, ”en broedplaatsen alleen in het broedseizoen, op die van roofvogels na.” Tijdens de voorbereidende werkzaamheden werd wel op tijd een eigen gemaakt (bijzonder) ooievaarsnest in de bomen ontdekt en dat bosje is nu ook met blauwe stippen gemarkeerd, het bekende teken binnen natuurbeheer dat die bomen gespaard moeten blijven.
Uiteindelijk maakten Van der Hart en Vruggink een afspraak om in overleg met elkaar de werkzaamheden al dan niet voort te zetten bij de kring van bomen die nu deels weg is en die de ijsvogels uit de wind hield. Tegen de kap van een bosje hoge bomen in de nabijheid heeft Van der Hart geen bezwaar want daar heeft hij tot op heden geen bijzondere natuurwaarden vastgesteld. Het struweel en de wilgenopslag tegen de dijk aan is echter wel weer belangrijk voor bijvoorbeeld de blauwborst die daarin graag huist en waarvanuit ’s morgens vroeg al de zangvogel klinkt. SBB ziet echter graag dit lastig te beheren gebied kaal en opgeruimd worden door RvdR en dat staat deze week dan ook te gebeuren. Na de inspectie wijst Van der Hart erop dat ”natuurbeheer niet overgelaten moet worden aan een instantie als Rijkswaterstaat, die dan een conflict krijgt met haar primaire doelstelling waterveiligheid en -doorstroming.” Aanstaande maandag geeft de natuurfotograaf, die al vele (inter)nationale prijzen won, twee lezingen voor ’Groei en Bloei’ in De Leuke Hanzestad. Bij natuur- en tuinonderhoud hoort schoffelen maar, merkt Van der Hart verontwaardigd op, ”in de Bentinckwelle dreigt de kwetsbare natuur (letterlijk) te worden verknipt en ondergeschoffeld.”
Zie ook:
• Archeologische vondst bij De Enk
• Zalkerbosch is nu aan de beurt
• Werkzaamheden Scherenwelle mogen beginnen
• Wilsum gerustgesteld over oever en uiterwaarden IJssel
• Onderhoud aan begroeiing langs de IJssel in Kampen van start <>
• Op de IJssel toont Ruimte voor de Rivier haar projecten voor de IJsseldelta
